Ο Έβρος απέναντι (΄Η αλλιώς, ζητείται λεπτότης)

Το θέμα σαφώς ενδιαφέρον για αυτούς που διαθέτουν κάποια ψήγματα ανθρωπιάς μέσα τους και συνεπώς σε παροτρύνει από μόνο του να πας να δεις την παράσταση, πολύ δε μάλλον όταν αυτή δίνεται από ένα καταξιωμένο θέατρο όπως το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με άριστους συντελεστές. Είναι ένα έργο που προκαλεί τις κοινωνικές ευαισθησίες του θεατή, όποια ηλικία και αν έχει αυτός.

Σκοπός της δραματικής τέχνης είναι να διδάξει ήθος (το λέει άλλωστε και η ίδια η λέξη “ηθοποιός” = αυτός που ποιεί ήθος) και κατά συνέπεια η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων είναι ωφέλιμη άρα και ενδεδειγμένη τόσο για τους ενήλικες όσο και για τους εφήβους και τα παιδιά. Ωστόσο, το αν είναι ωφέλιμο και φρόνιμο να εκθέτουμε τους νέους κάτω των δεκαπέντε – ίσως και κάτω των δεκαοκτώ ετών – σε εικόνες και ακούσματα ωμής βίας και χυδαιότητας, δεν είναι και τόσο σίγουρο, διότι δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη η προσωπικότητά τους, ούτε έχει αναπτυχθεί ο κριτικός νους τους σε βαθμό που να μπορεί να απορρίψει το επιβλαβές και να κρατήσει μόνο το ωφέλιμο.

Αυτό που παραλείπει να μας πει το ΚΘΒΕ στην μικρή περιγραφή του έργου που κάνει στην ιστοσελίδα του είναι ότι οι “τέσσερις άνεργοι Έλληνες” είναι μέρος του υποκόσμου της κοινωνίας μας που ζουν χωρίς ηθικούς φραγμούς και προσπαθούν να βγάλουν χρήματα κάνοντας απατεωνιές και μικροεγκλήματα. Πόσοι άραγε από τους θεατές της συγκεκριμένης παράστασης μπορούν να ταυτιστούν με κάποιον από τους “τέσσερις αυτούς Έλληνες άνεργους”; Στις μέρες που ζούμε συμβαίνει, δυστυχώς, να γνωρίζω πολλούς άνεργους που είναι χρεωμένοι και υπερχρεωμένοι. Δεν μπορώ να πω όμως ότι γνωρίζω προσωπικά έστω και έναν που να μπορώ να περιγράψω σαν τον “Αλέκο”, τον “Κώστα”, τη “Γιάννα” ή τη 'Μίνα” του έργου, οι οποίοι  όχι μόνο είναι εγκληματικά στοιχεία, αλλά και πρόστυχοι άνθρωποι.

Ομολογουμένως, η εξαπάτηση, η μοιχεία, η απανθρωπιά και η εκμετάλλευση των συνανθρώπων μας είναι πράγματα που υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στην κοινωνία, και όχι μόνο στον ελληνικό κόσμο. Αναρωτιέμαι όμως, υπάρχει πράγματι λόγος να εκθέτει κανείς το ανυποψίαστο κοινό σε σκηνές ωμές, γεμάτες λεκτική, αλλά και σωματική, βία; Πώς γίνεται ο άνθρωπος καλύτερος όταν παρακολουθεί επί ενενήντα λεπτά βωμολοχίες, αισχρές εικόνες και απερίφραστες βρισιές; Πολύ αμφιβάλω αν αυτά που τόσο πειστικά εκστομίζουν και πράττουν οι έξοχοι ηθοποιοί πάνω στη σκηνή αντιστοιχούν στην καθημερινή πραγματικότητα του μεγαλύτερου μέρους των ελληνικών οικογενειών (τουλάχιστον στην επαρχία, και ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα).

Βέβαια θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι προβάλλοντας το κακό, διδάσκεις το καλό. Τότε στα δελτία ειδήσεων των τηλεοπτικών σταθμών όμως θα έπρεπε να δείχνονται ωμά και αμοντάριστα όλες οι φρικιαστικές σκηνές βασανισμού και σφαγής εμπόλεμων ανθρώπων. Ή όταν σε κάποια τηλεοπτική σειρά ή ταινία αναφερόταν η ερωτική συνεύρεση δυο ανθρώπων, θα έπρεπε να προβάλλεται χωρίς περικοπές και στην πιο μικρή της λεπτομέρεια ή ερωτική πράξη (όχι βέβαια ότι ο έρωτας αυτός καθ'αυτός είναι κάτι το κακό και απαγορευμένο). Γιατί άραγε δεν γίνεται κάτι τέτοιο;

Αλλά ο τίτλος του έργου είναι “Ο Έβρος απέναντι”. Αν και ο Έβρος θα μπορούσε να εκληφθεί ως σύμβολο πολλαπλών φραγμάτων – φυσικών, γεωγραφικών, κοινωνικών, φυλετικών, ιδεολογικών – η αναφορά του μέσα στο έργο είναι μάλλον περιστασιακή. Οι λαθρομετανάστες που έχουν κατακλύσει την Ελληνική κοινωνία, δεν εισέρχονται μόνο από τα ανατολικά χερσαία σύνορα της χώρας μας, ούτε είναι οι Κούρδοι αυτοί που κατ'εξοχήν απασχολούν τα αστυνομικά δελτία ειδήσεων. Αν υπάρχει ένας ήρωας εύκολα αναγνωρίσιμος μέσα στην ελληνική κοινωνία, αυτός είναι ο “απροστάτευτος πολίτης τέταρτης κατηγορίας”, ο Κούρδος πρόσφυγας που βιώνει την απάνθρωπη συμπεριφορά κάποιων αχρείων συμπολιτών μας, οι οποίοι θα έκαναν τα ίδια σε οποιονδήποτε ανυπεράσπιστο συνάνθρωπό τους, όχι γιατί είναι ρατσιστές, αλλά γιατί στερούνται ηθικών αξιών ανάλογων των ανθρώπων, δηλαδή αγάπης, σεβασμού της προσωπικότητας του άλλου, αυτοελέγχου, συμπόνιας. Επομένως, κεντρικό θέμα του έργου δεν είναι το υπόγειο ρεύμα του ρατσισμού που διατρέχει και διαβρώνει την κοινωνία μας (κάτι που όντως υπάρχει), αλλά η ανήθικη και αισχρή σκέψη ενός (μικρού) μέρους των συνανθρώπων μας που τους οδηγεί σε αντίστοιχες συμπεριφορές απέναντι στους υπόλοιπους από εμάς.

Συνοψίζοντας θα ήταν αστοχία και αδικία να μη συγχαρεί κανείς θερμά όλους τους συντελεστές της συγκεκριμένης θεατρικής παράστασης, ιδιαίτερα δε τους απολύτως πειστικούς ηθοποιούς. Παράλληλα όμως είναι αναγκαίο να καταγγελθεί η (εσκεμμένη;) απόκρυψη από την περιγραφή του έργου του γεγονότος ότι ο θεατής θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος να ακούσει έναν οχετό αισχρών βρισιών και να παρακολουθήσει σκηνές βίας και ηθικού ξεπεσμού, που στο κάτω-κάτω θα μπορούσαν να είχαν παρουσιαστεί και με πιο λεπτό τρόπο, ώστε η παράσταση να μην προσβάλλει τόσο βάναυσα την τρυφερή και υπό διαμόρφωση ακόμα ψυχή των παιδιών και νεαρών εφήβων που ενδεχομένως να αποτελούν μέρος των θεατών.

                                                                                                            Ιωάννης Δουλάκης

                                                                                                            Bachelor of Education